Anayasaya Uygunluk Denetimi Şekilleri

1.Soyut Norm Denetimi(İptal Davası)

Anayasada belirtilen bazı organların bir konunun aleyhinde doğrudan doğruya Anayasa Mahkemesinde iptal davası açması şeklindeki  denetimdir.

●Dava Açma Yetkisi: Cumhurbaşkanı, İktidar ve ana muhalefet partisi meclis grupları, Meclis üye tam sayısının en az 1/5 tutarındaki üyeler(110 milletvekili)

●Dava Açma Süresi:Resmi gazetede yayımlanmasından itibaren 60 gün içinde. Şekil bozukluğuna dayalı iptal süresi resmi gazetede yayımlanmasından itibaren 10 gün içinde

2.Somut Norm Denetimi(İtiraz Yolu)

Bir mahkemede görülmekte olan bir davanın karara bağlanmasının o davada kullanılacak hukuk normunun anayasaya uygun olup olmamasıyla ilgili yapılan denetim.

●Konusu: Kanun ve kanun hükmünde kararnameler denetime konu olabilir. Kanunların şekil bakımından Anayasaya aykırılığı somut norm denetim yolunun konusuna girmez.

●Şartları:

+Denetimin başlatılabilmesi için bakılmakta olan bir dava olmalı. Dava bitmiş ya da henüz açılmamış ise itiraz yoluna gidilemez.

+Bir davaya bakmakta olan mahkeme herhangi bir kanun hükmü için itiraz yoluna başvuramaz. Yalnızca bakmakta olduğu mahkeme için uygulanacak kanun hükümleri için itiraz yoluna başvurabilir.

+Denetimin başlatılabilmesi için ya mahkeme davada uygulanacak bir kanun veya khk hükümlerini re'sen anayasaya aykırı görmeli ya da taraflardan birinin ileri sürdüğü anayasaya aykırılık iddiasını ciddi olduğu kanısına varmalı.

●İşleyiş:

+Somut norm denetlenmiş ve reddedilmiş ve resmi gazetede yayınlanmışsa, yayınlanmasından itibaren 10 yıl geçmedikçe aynı kanun hükmü için tekrar başvurulamaz.

+İtiraz yoluyla iptal edilmiş bir kanun hükmü herkes için iptal edilmiş olur. Sadece taraflar için iptal edildiği söylenemez.

3.Bireysel Başvuru Yolu

Başvurunun Şartları

●Anayasa ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi tarafından güvence altına alınmış bir temel hak ve hürriyet ihlal edilmiş olmalı.

●Söz konusu durumun herhangi bir kişi tarafından değil, bir kamu gücü tarafından yapılmış olması gerekir.

●Olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır.

●Bireysel başvuruda bulunacak kişinin güncel ve kişisel bir hakkının doğrudan doğruya etkilenmiş olması gerekir.

●İhlalin öğrenildiği tarihten itibaren 30 gün içinde başvuru yapılması gerekir.

●Kamu tüzel kişileri başvuru yapamaz.